Videobewaking: Onderdeel van Surveillance Systemen

De veiligheid die videobewaking moet opleveren is voor een groot deel gezichtsbedrog. Het is wel handel. Neem Londen. Daar heeft men meer camera’s geplaatst dan in heel Frankrijk samen. Berekende kosten: 575 miljoen euro uit de publieke middelen, leert een paginagroot artikel in het Franse dagblad Le Monde van 29 oktober 2011over dit onderwerp.

Blijkens dat artikel zijn volgens cijfers van de Londense politie in 2008 en 2009 van de in de stad gepleegde misdrijven twee à drie procent via de videobewaking opgelost. Het gaat dus om schijnveiligheid en, zo wordt geopperd, de criminaliteit zal zich verplaatst hebben tot buiten het gezichtsveld van de camera’s. De handel zal dan ook pleiten om op die plekken eveneens camera’s te plaatsen. Zo houdt men elkaar, politici en handel, bezig.

Bovendien moet het arsenaal van surveillance systemen worden uitgebreid. Nog meer handel en ook werkverschaffing, zoals het benodigde personeel voor bediening van de systemen en de opleiding van menskracht ten behoeve van die bediening. Daar wordt aangewerkt.

Klassiek liberaal

Ideologisch gezien houden surveillance systemen zich bezig met de beheersing van de bevolking. Camerabeveiliging is daarbij een ‘zacht’ middel dat het gevoel van veiligheid weet te wekken. Het daadwerkelijk leveren van veiligheid blijft evenwel achterwege omdat oorzaken van ‘onveiligheid’ niet worden aangepakt zoals werkloosheid, onderverzekering in de sfeer van de gezondheidszorg, armoedige behuizing, onzekerheid over het behouden van werk. Die oorzaken blijven op grond van een klassiek liberale overweging in stand.

De overweging om die problemen niet aan te pakken is dat dit tot luiheid leidt en dat het mensen die met bedoelde problemen te kampen hebben, beweegt in de sfeer van misère te blijven zitten… Als ze geen werk hebben, komt het omdat ze te veel loon eisen of anderszins te veeleisend zijn. Mensen worden aangesproken op hun zogeheten ‘individuele verantwoordelijkheid’. Wie zich daarop niet laten aanspreken, zal dat voelen door te leven in misère.

Aanhangers van dit soort denken, in Nederland bijvoorbeeld de Rutte-kliek daarin gesteund door de PVV, zullen dus geen moeite doen deze oorzaken van onveiligheid uit de wereld te helpen ruimen. Ze zullen eerder investeren in het zich wapenen tegen aanvallen uit die onderbedeelde kaste. Dit genereert bij hen dan ook de ultieme reden voor in standhouden van de staat: verwijzen naar zijn beveiligingsfunctie.

De geschiedenis heeft namelijk geleerd dat oorzaken van onveiligheid waarover het zojuist ging, soms tot opstanden leiden. Het machtssysteem bereidt zich daarop voor, reden waarom de veiligheidsmarkt zo goed loopt en waarom zoiets als de jaarlijks georganiseerde Salon Milipol (te Parijs) zo druk wordt bezocht. Wie van de politici kwamen er op bezoek? Juist, de Franse Opstelten en de Franse Wilders.

Big Brother of Trompe-l’oeil?

Elektronisch identiteitsbewijs

‘Big Brother’ kijkt dan wel naar je (in 2010 installeerde de stad Nice 600 camera’s; rekening open bare kas: 7,6 miljoen euro). Maar wie kijken naar jou? Daar zit een ‘probleem’. Er valt zoveel te zien via de camera’s dat dit niet allemaal verwerkt kan worden. Bovendien vereist het bekijken van de beeldschermen goed geschoold personeel. De discussie erover is losgekomen door een rapport van de Franse rekenkamer en een studie van het Instituut voor verstedelijking. Daarbij wordt onderkend dat het een illusie is om alles dat wordt gezien ook onmiddellijk is te verwerken en om direct adequaat te reageren.

De Franse Opstelten wuift dat weg door te wijzen op het feit dat via een camera op station Kings’Cross (in Londen, 2005) het tot identificatie heeft geleid van het commando van terroristen, die aanslagen pleegden. Zeker. Maar…dat was vijf dagen na de aanslagen (adequaat dus?) en bovendien was een aantal betrokken personen al bij politiediensten bekend…  Waarom dan niet eerder ingegrepen?

Waartoe zet deze stand van zaken het Franse machtssysteem aan? In ieder geval tot het verplichtstellen voor iedereen om over een elektronisch identiteitsbewijs te beschikken, met biometrische gegevens en een goede foto om gezichtsherkenning via camera’s mogelijk te maken, lees ik in de reeds geciteerde editie van Le Monde. Wetgeving om deze vorm van surveillance in Frankrijk te realiseren is in vergevorderd stadium, maar de discussie erover is nog niet afgesloten.

Super-flic

Een vorm van surveillance die kennelijk zonder rechterlijke tussenkomst heeft plaats gevonden, is gedetailleerde telefoonrekeningen opvragen om te zien met wie iemand heeft gesproken. Althans de ‘super-flic van Sarkozy’, zoals die in Le Monde wordt genoemd, de directeur-generaal van de nationale politie, heeft erkend dat hij de ‘patron’ van de Directie van de centrale binnenlandse inlichtingendienst opdracht heeft gegeven om de bron te achterhalen van een journalist van Le Monde. De krant heeft daartegen een klacht in gediend.

Die journalist houdt zich bezig met de affaire Woerth-Bettencourt, waarbij ook Sarkozy in het geding is. De Franse minister van binnenlandse zaken, die vooral met ‘sécurité’ is begaan – en het lot van zijn vertrouweling Sarkozy –, ziet in de handelwijze van de ‘super-flic’ en diens ondergeschikte, geen probleem. De onderzoeksrechter onderkent kennelijk wel een probleem, want anders zou deze de twee mannen niet hebben gehoord.

De Franse minister daarover op een wijze zoals we die van Opstelten kennen: ‘horen’ betekent nog niet ‘schuldig bevinden’. Maar we leven wel in bijzondere tijden: Wat Jupiter mag, mag het vee nog niet (hetgeen zoveel wil zeggen dat wat een belangrijk persoon mag is nog niet aan iedereen toegestaan). Iedereen is wel gelijk, maar sommigen zijn meer gelijk dan anderen. Het is oorlogstijd, namelijk. Althans daar lijkt het met de hier onderstaande foto op.

De foto doet niet vermoeden dat die in ‘vredestijd’ is genomen. Het lijkt wel een scene uit ‘Gunfight at the O.K. Corral’ maar dan in een moderne versie.

(Marseille, juni 2011).

‘Pacificatie’

Naast de videobewaking, de (mogelijke) invoering van een identiteitskaart voor gezichtsherkenning en het buiten-wettelijk doorzoeken van privégegevens, is er ook sprake van een surveillance vorm die heet ‘politie in de nabijheid’. Het gaat hier om bijzondere vormen van patrouilleren.

Commissaris Michel Cassagne heeft het, sprekend ingevoerd in Le Monde, over een ‘vision opérationnelle de contôle de zone’. Hier komen we tegen wat de socioloog Mathieu Rigouste bloot legde: de verdediging van de binnenlandse orde is gebaseerd op de contrasubversieve methoden uit de Frans-Algerijnse oorlog. Commissaris Cassagne weet dan ook als iemand met een lange militaire carrière, waarover hij spreekt. De ‘pacificatie’ van Algerije toen, is omgedoopt in een ‘mission de sécurisation’ op Frans grondgebied in vredestijd. En in welke wijken wordt de missie uitgevoerd? In die waar de dagelijkse misère het grootst is…

Thom Holterman

[Informatie over de surveillance vormen evenals het beeldmateriaal ontleend aan de zaterdageditie van Le Monde van 29 oktober 2011]